Odmrożenia to poważne zagrożenie podczas zimowych wycieczek – nawet w polskich górach. Przypominamy zasady, których warto przestrzegać, by uniknąć kłopotów, a także podstawowe działania z zakresu pierwszej pomocy, gdy dojdzie do odmrożenia.
***
Na odmrożenia, czyli uszkodzenia tkanek spowodowane niską temperaturą, szczególnie narażone są oczywiście nosy, uszy, usta, policzki, palce (i całe dłonie), palce stóp (i stopy).
ROZPOZNANIE. Już się odmroziłem, czy jeszcze nie?
Pożegnałeś wzrokiem rękawiczkę spadającą z grani. Na szczęście kolega miał dodatkową parę i podzielił się z Tobą. Co teraz zrobić? Włóż dłoń pod pachę. Każdy, kto tego kiedyś doświadczył, dobrze wie, że teraz pojawi się BÓL. Ból powoli (tfu, to trwa całe wieki!) będzie ustępował. Jeśli po około kwadransie wrócą w pełni czucie i ruchomość, a ktoś miły pożyczy Ci rękawiczki, możesz realizować dalej swoje plany. Jeśli jednak tak się nie stanie, a skóra będzie blada i twarda, szykuj się na odwrót! Pamiętaj – nie ogrzewaj zmarzniętego miejsca (nawet pod pachą!) jeśli nie masz gwarancji, że jeśli będzie to odmrożenie, to zapewnisz mu ciepło i nie zmarznie ponownie!
Jednak się odmroziłem
Prawidłowe rozgrzewanie polega na szybkim zanurzeniu odmrożonych tkanek w wodzie o temperaturze 37-39°C na około 60 minut (najlepiej z dodanym środkiem odkażającym, bez dotykania ścianek naczynia). Po wyschnięciu stosuje się żel aloesowy, zakłada jałowe gaziki, na każdy palec z osobna, następnie delikatnie owija bandażami. Unieruchamia się odmrożoną rękę np. na temblaku, zabezpieczając w ten sposób przed urazami oraz działając przeciwobrzękowo. W przypadku Tatr najlepiej jednak, jeśli po zjechaniu do Zakopanego zgłosisz się do szpitala. Odmrożenie nie jest problemem dermatologicznym, ale krążeniowym – o ostatecznym rokowaniu decydują pierwsze 24 godziny postępowania leczniczego, licząc od czasu rozmrożenia tkanek! Pamiętaj: rozmrożenie tkanek może nastąpić dopiero wtedy, kiedy nie będziesz ich już wystawiać ponownie na zimno!
Z uwagi na niekorzystne warunki pogodowe odmrożeniom bardzo często towarzyszy hipotermia. Wtedy dużo ważniejsze jest rozpoznanie i zahamowanie procesu wychładzania organizmu, ponieważ jest on stanem zagrożenia życia.
Zawsze miej ze sobą
- suche skarpety i rękawiczki na zmianę,
- ciepłą herbatę (najlepiej owocową z miodem),
- ogrzewacze chemiczne,
- apteczkę,
- ubezpieczenie (pamiętaj, że na Słowacji czy w Alpach akcje ratunkowe są płatne),
- sztyft ochronny do ust,
- rozważ też ”taping” nosa i policzków oraz krem ochronny (kwestia wpływu kremów nie jest jednoznacznie udowodniona medycznie).
PROFILAKTYKA jak się chronić przed odmrożeniami
- Dobre buty i łapawice. Są rzeczy, na których nie warto oszczędzać. Dopychanie dodatkowej pary skarpet do butów ograniczy krążenie i w efekcie jeszcze łatwiej odmrozisz stopy.
- Zadbaj o nawodnienie. Najlepiej, jeśli rozpuścisz w wodzie preparat elektrolitowy. Nie ograniczaj się tylko do mocnej kawy i czarnej herbaty. Unikaj alkoholu. Odwodnienie upośledza przepływ krwi, wtedy szybciej dochodzi do odmrożeń.
- Nie pal. Nikotyna zwęża naczynia krwionośne, przyczyniając się do powstania odmrożenia.
- Nie dotykaj metalu gołą skórą (m.in. szpej, obrączka, metalowy zegarek, okulary).
- Szczególnie chroń poprzednio odmrożone części ciała!
- Kontroluj czucie i ruchomość, ruszając palcami rąk i nóg.
- Nie dopuść do wychłodzenia organizmu! Pamiętaj o tym, że jeśli komuś z Was zdarzy się wypadek, musicie być zabezpieczeni termicznie na czas czekania na służby ratunkowe! Wtedy opcja ”fast and light” zupełnie się nie sprawdzi!
- Pamiętaj, że nie tylko temperatura, ale także wilgoć i wiatr sprzyjają wychłodzeniu i odmrożeniom! Zabezpiecz się przed nimi.
- W wyższych górach dodatkowym czynnikiem negatywnie wpływającym na odmrożenia będzie wysokość – dochodzi aspekt mniejszego utlenowania tkanek oraz zwiększonej agregacji płytek krwi (krzepnięcie) i szybciej postępującego odwodnienia.
Odmrożenia w górach – PIERWSZA POMOC
- Nie rozcieraj odmrożonego miejsca! Ani śniegiem, ani ręką! W ten sposób uszkodzisz dodatkowo tkanki.
- Jeśli nie zrobiłeś tego wcześniej, zdejmij obrączkę/pierścionek! Po rozmrożeniu rozwinie się obrzęk.
- Nie ogrzewaj odmrożonych tkanek nad palnikiem kuchenki, płomieniem zapalniczki lub pod suszarką.
- Kiedy ogrzana tkanka zacznie puchnąć, pojawi się ryzyko, że nie zmieścisz stopy do buta.
- Nie przebijaj pęcherzy! Wyjątek – pęcherz okalający np. palec (ucisk na tkanki = niedokrwienie) lub pęcherz na stopie i konieczność zjechania na dół. Pęcherz traktujemy jako naturalny opatrunek. Przebicie pęcherza = otwarcie ”ranki” i ból. Jeśli jednak pęcherz ma Ci się ”rozwalić’ w bucie, rozważ przetarcie go gazikiem nasączonym alkoholem, przekłucie igłą i nałożenie plastra typu ”sztuczna skóra” (np. Compeed). Pęcherze pojawiają się dopiero w II i III stopniu odmrożenia, po ogrzaniu, więc już na dole.
- Weź 400 mg Ibuprofenu. Najlepiej w żelowej kapsułce, żeby szybko zaczął działać lub rozważ przyjęcie 300 mg kwasu acetylosalicylowego (np. Aspiryny). Wytyczne w tym zakresie podlegają obecnie zmianom.
- Chroń odmrożone tkanki przed urazami!
- Rozmrożenie tkanek najlepiej jest wykonać wtedy, kiedy nie będziesz ich już wystawiać ponownie na zimno. Nie rób tego w schronisku, ale dopiero po zjechaniu na dół.
- Nie ogrzewaj odmrożonego miejsca (nawet pod pachą!) jeśli nie masz gwarancji, że będziesz w stanie zapewnić mu ciepło i nie zmarznie ponownie!
- Chroń odmrożone tkanki przed urazami!
Pamiętaj!
Wiele osób ma uczulenie na kwas acetylosalicylowy! Wpływa on na krzepnięcie krwi. W przypadku doznania urazu podczas zjazdu będzie to niekorzystne.
***
Niniejszy tekst sygnalizuje najważniejsze aspekty dotyczące profilaktyki i pierwszej pomocy w przypadku odmrożeń. Nie wyczerpuje jednak tematu. Jeśli podchodzisz poważnie do zimowej aktywności górskiej, warto przejść szkolenie praktyczne z pierwszej pomocy w górach – np. organizowane w Betlejemce (Facebook: Medycyna na Szczytach i w Głębinach). Do zobaczenia w Tatrach!
Karolina Matałowska
***
Polecamy również inne odcinki cyklu:
- Warstwy w góry i nie tylko. Przykładowy zestaw odzieży na każdą pogodę
- Siedem najczęstszych błędów turystów górskich
- Góry wiosną – w co się ubrać, jak się spakować
- Wiosna! Jak przygotować się do pierwszego biwaku na dziko?
- Uwaga kleszcze! Wszystko co trzeba wiedzieć
- Gdziekolwiek jesteś, Leave No Trace. Kilka słów o sztuce niepozostawiania śladów
- Otarcia i pęcherze – jak im zapobiec?
- Legalny biwak w lesie. Odpowiadamy na najczęściej zadawane pytania
- Jak przygotować się na poważny trekking? Rozmawiamy z Rafałem Królem
- Sport i aktywność fizyczna w upalne dni. Jak robić to zdrowo?
- Jak wiązać buty w górach?
- Bezpieczeństwo w górach – 4 zasady, o których trzeba pamiętać
- Biwak na dziko. Jesień
- Góry jesienią – w co się ubrać, jak się spakować
- Pierwsza pomoc w górach. Czy wiesz jak jej udzielić?
