Skala przemieszczania się ludzi, nie ma sobie równej w historii, siłą rzeczy więc – kiedyś dziewicze tereny są dziś tłumnie odwiedzane, a poszczególne atrakcje turystyczne stają się zbyt mocno eksploatowane. Wszystko to sprawia, że walory, które w największym stopniu przyciągały nas w dane miejsce powoli się kurczą, albo są dewastowane. Sama turystyka zagraża swojej idei, stąd m.in. wprowadzenie w ostatnich latach czasowego lub liczbowego ograniczenia dla turystów w dostępie do wyjątkowych miejsc w Wenecji, Rzymie (fontanna di Trevi) czy całych wysp: Boracay (Filipiny) i Komodo (Indonezja). Jak zatem być turystą odpowiedzialnym i zachowywać się bezpiecznie w podróży, jak się dobrze spakować oraz w możliwie najmniejszym stopniu wpływać na odwiedzane miejsca?
***
Wystarczyłoby powiedzieć: „miej we wszystkim umiar”, „zachowuj się przyzwoicie wobec ludzi i przyrody” lub „pilnuj porządku, a porządek przypilnuje ciebie”. Cóż to wszystko jednak znaczy? Szukamy uniwersalnych porad i praktycznych wskazówek, aby zostawić miejsce, do którego jedziemy w stanie, w jakim je zastaliśmy i podróżować bezpiecznie.
Mierz siły na zamiary – dbaj o kondycję i zaplanuj wyjazd
Marzą Ci się długie spacery w blasku zachodzącego słońca? A może zdjęcie selfie na górskim szczycie? Daną podróż czy to w góry, czy nad morze zacznij dużo wcześniej, nawet jeżeli nie planujesz bić rekordów, od dbałości o swoją kondycję. Wystarczy odrobina aktywności, aby w najważniejszym dniu wyjazdu nie narazić siebie i innych na niebezpieczeństwo. Co więcej, aktywność pozwoli poznać nam swoje możliwości i granice, a to z kolei pomoże nam zaplanować wszelkie wojaże w trakcie wyjazdu. Szczegółowo zaplanuj także przebieg obranej drogi, sprawdź na mapie ile czasu zajmie pokonanie wybranych szlaków, zastanów się nad alternatywą. Odpowiedzialność to jednak nie tylko bezpieczeństwo.
Poznaj lokalną kulturę i zwyczaje
Odpowiedzialność to też szacunek. Przed jakimkolwiek wyjazdem koniecznie poczytaj o zwyczajach, kulturze i obyczajach miejsca/ludzi, do których się wybierasz. Szczególnie jeżeli wiesz, że będziesz miał styczność z obcą kulturą czy mniejszością narodową/etniczną. Warto bowiem wiedzieć jakie przyzwyczajenia i tradycje mają chociażby górale, a jakie Kaszubi. Czego nie wypada i co będzie źle widziane.
Tomek Kuczyński, globtroter, alpinista, organizator ekspedycji PATROL-X ADVENTURE & TRAINING:
Podróżując zagranicę czy wchodząc nawet do pobliskiego lasu, musimy mieć świadomość, że to my jesteśmy gośćmi. Że w pewien sposób ingerujemy w życie tamtejszych ludzi i dzikich zwierząt. Znaczy to ni mniej, ni więcej, że to my musimy dostosować się do panujących zasad w danym miejscu. Warto więc w miarę możliwości nauczyć się kilku podstawowych zwrotów w lokalnym języku, aby lepiej odnaleźć się w innej kulturze lub cywilizacji, albo wiedzieć jak w razie potrzeby zyskać pomoc.
Jadwiga Marchwica, edukatorka, autorka projektu podróżniczego „Green Dream” dodaje:
Warto też rozeznać czy dana kultura ma w czasie Twojej podróży specjalne święto i co się z tym wiąże. Nie traktuj swojej podróży, jakby to było „twoje wielkie odkrycie” – egocentryzm nie łączy się z podróżowaniem.
Dowiedz się jak się dobrze spakować, sprawdź pogodę i miej kontakt do ratowników
W podróż postaraj się zabrać tylko niezbędne rzeczy, a na daną wyprawę – szczególnie w góry – przygotuj się na każde warunki. W Polsce, śniegu w Tatrach należy spodziewać się właściwie zawsze, a w niższych partiach gór duże opady śniegu zdarzają się nawet w maju czy we wrześniu. Jadwiga Marchwica:
Każdą ewentualność przefiltruj przez najgorszy scenariusz i wyrzuć frazę „jakoś ujdzie” ze swojego słownika. Pamiętaj, że w trasie Ty jesteś najmniejszym czynnikiem, a pogoda i nieoczekiwane wydarzenia – największym.
Z tego względu na wyprawę należy zabrać latarkę, termos, coś słodkiego (batonik, cukierki krówki), a do tego: kurtkę i zapasową bluzkę, a jeśli to potrzebne także notes z adresami i telefonami osób, z którymi jesteśmy umówieni. Tomek Kuczyński:
Bezwzględnie, na wyprawie należy ze sobą mieć wodę, mapę oraz kompas, którym potrafımy sıe posługıwać, odpowiednie obuwie, a także dobrze naładowany telefon, gwizdek i apteczkę.
WAŻNE: Zanim ruszysz, zapisz numer ratunkowy lokalnej organizacji ratunkowej i/lub zainstaluj dedykowaną aplikację (w Polsce – aplikacja “Ratunek” – dla przebywających w górach lub nad wodą). W danym dniu, lub w przeddzień wyprawy sprawdź pogodę i dostępność szlaków. Korzystaj ze stron internetowych rzetelnych instytucji działających na miejscu i czytaj ich komunikaty. Jeżeli przed Tobą naprawdę wielkie wyzwanie – zgłoś wyprawę służbą ratunkowym oraz najbliższym. Poinformuj ich gdzie idziesz, jaką drogą i kiedy zamierzasz wrócić oraz co mają zrobić, jeśli nie wrócisz o określonej godzinie (godzina alarmowa). Jeżeli planujesz powrót np. o 16, to ustaw taką godzinę na 19-20, aby nikt niepotrzebnie nie wzywał służb ratunkowych.
Poruszaj się zgodnie z wytycznymi i opłacaj wstęp
Znasz ten obraz zaparkowanych aut turystów przy Dolinie Chochołowskiej, którzy przyjechali podziwiać krokusy? Niestety, zwykle znaczna część samochodów zaparkowana jest na samych polanach z kwiatami. Atrakcyjne turystycznie obiekty oraz miejsca są atrakcyjne ze względu na swoją unikalność, wyjątkową przyrodę lub kulturę. Naturalnie więc – parkuj jedynie w wyznaczonych miejscach, a jeżeli to możliwe korzystaj z komunikacji zbiorowej, albo roweru, aby ograniczyć ilość emisji spalin. Każdorazowo przestrzegaj regulaminu miejsc, do których się udajesz i opłacaj wejście. Kwoty w parkach najczęściej są symboliczne, a w dużym stopniu pozwalają utrzymać i dbać o dane miejsce, infrastrukturę czy szlaki. Upewnij się czy możesz wejść z psem, a jeżeli tak to zawsze miej go na smyczy i zadbaj o ekwipunek oraz wodę także dla niego.
Wędruj przede wszystkim w dzień i jedynie wytyczonymi, oznakowanymi szlakami. Uszanuj decyzję gospodarzy – jeżeli dany szlak jest zamknięty, to widocznie są ku temu ważne powody.
Pilnuj śmieci i dbaj o otoczenie
Ponad wszystko: pilnuj śmieci, a w górach znieś je do wyznaczonego miejsca, gdzie startowała Twoja wyprawa. W razie potrzeby zaangażuj do tego znajomych lub zatrudnionych szerpów. Mało tego, zabierz ze sobą wszystko z czym przyszedłeś. Nie rozpalaj ogniska, nawet na symboliczną “małą czarną” – kawę po prostu zabierz w termosie. A czy wiesz, że na terenie parków narodowych i rezerwatów przyrody obowiązuje zakaz palenia papierosów? Ponadto, nie zabieraj pamiątek z gór – niech Twoją najlepszą pamiątkę stanowią wspomnienia i zdjęcia. Szanuj przyrodę, zachowuj spokój i ciszę. Nie dokarmiaj zwierząt ponieważ wtedy stają się one bardziej zależne od człowieka. Korzystaj z toalet.
Weryfikuj plany na bieżąco
Zachowaj trzeźwość i rozsądek. Obserwuj na bieżąco pogodę i śledź godzinę. Weryfikuj plany i dopasowuj je na gorąco do swoich możliwości. To żadna ujma zawrócić w połowie drogi. Tomek Kuczyński tłumaczy:
Zmienność decyzji świadczy o ciągłości procesu dowodzenia. Jeśli jesteś liderem i podróżujesz w grupie, to Ty ustalasz plan, więc nie bój się go zmienić nawet pod naciskiem innych. Mniej doświadczone osoby zwykle bardziej chcą trzymać się pierwotnego planu ponieważ nie dostrzegają ewentualnych zagrożeń i konsekwencji, co często może być ryzykowne. A pogoda i inne okoliczności, na które nie mamy wpływu potrafią zmienić się nagle, przechodząc ze skrajności w skrajność. Brnięcie dalej w ciemne chmury, czy po zmroku nie ma sensu.
Każda wyprawa bez napojów alkoholowych też okaże się wyjątkowa. Zdjęcie spod wodospadu na pewno byłoby świetne, ale czy konieczne? Chyba nie warto ryzykować życia.
Wybieraj właściwie i doceniaj lokalsów
Na ile to możliwe doceniaj to co lokalne i unikalne – ma to bezpośredni związek z odpowiedzialnością ekonomiczną i wspieraniem miejscowego biznesu oraz rzemiosła. Staraj się nocować i kupować u lokalsów, ale z głową i o ile te miejsca oraz produkty spełniają wszelkie normy. Jeżeli masz wybór – wybieraj pamiątki od miejscowego artysty, zostawiaj napiwki czy datki wspierające miejscowe cele lub ochronę zagrożonych gatunków.
Nie bądź bierny – reaguj
To na nas spoczywa odpowiedzialność za pilnowanie i reagowanie na zachowania łamiące ogólnie przyjęte zasady czy prawo. Jeśli widzisz kogoś śmiecącego w lesie, lub rozpalającego ognisko to zareaguj. Wystarczy delikatne zwrócenie uwagi i porada. Zauważyłeś ranne zwierzę? Zawiadom odpowiednie służby. Edukuj, dbaj o dobre nawyki oraz wysoką świadomość nt. bezpieczeństwa oraz odpowiedzialnego korzystania z danych miejsc. Brak reakcji na zachowania złe to nic innego jak przyzwolenie na nie.
Wierzymy, że po lekturze tekstu każdy wie jak się dobrze spakować na wakacje, wyjazd i co zabrać w góry. Podsumowując: zabiegaj o to, aby podróżować bezpiecznie odpowiedzialnie i postępować ekologicznie, z poszanowaniem ludzi i przyrody. Każdorazowo zaplanuj dobrze wyjazd i zastanów się nad tym, jak Twoja podróż wpłynie na stan środowiska, a pobyt – na stan lokalnej kultury i ekonomii. W efekcie, staraj się zostawiać jak najmniejszy ślad swojej obecności, tak aby z dobrodziejstwa danego miejsca, mogły korzystać również kolejne pokolenia. Dbaj i rozwijaj wysoką kulturę turystyczną.
Mateusz Byś