Kurtki wykonane z laminatu trójwarstwowego (3L) zajmują najwyższą półkę wśród kurtek outdoorowych – zarówno w kwestii kroju, funkcjonalności, jak i wytrzymałości. Odzież tego typu jest używana w wymagających, a nierzadko ekstremalnych warunkach, w których użytkownik musi mieć stuprocentową pewność, że kurtka nie zawiedzie.
Laminat trójwarstwowy najprościej jest opisać obrazowo, porównując go do kanapki, gdzie pomiędzy dwie kromki chleba wrzucamy plaster sera. Ser to membrana, a kromki tworzące kanapkę to warstwy materiału: zewnętrzna i wewnętrzna (podszewka). Zalaminowane razem tworzą jedną zwartą konstrukcję.
W zależności od użytych membran oraz tkanin laminat może charakteryzować się różną grubością, sztywnością, masą oraz właściwościami użytkowymi. Różne są także metody laminacji.
Obecnie laminaty trójwarstwowe stosowane są w kolekcjach większości producentów odzieży outdoorowej. Spotykamy je głównie w modelach z segmentów extreme, ale nie tylko.
Podstawową przewagą materiałów 3L nad tradycyjnymi konstrukcjami dwuwarstwowymi (posiadającymi podszewkę nielaminowaną) są lepsza pakowność i mniejsza masa. Są one efektem zastosowania przy produkcji bardzo lekkiej tkaniny wewnętrznej chroniącej membranę. W stosunku do materiałów wykonanych w technologii 2,5-warstwowej laminacji (2,5L) laminaty trójwarstwowe charakteryzują się większą wytrzymałością, która powoduje jednak zwiększenie wagi produktu.
Grupa laminatów trójwarstwowych jest niejednolita pod względem wagi. Wyraźne różnice są pochodną złożonej konstrukcji laminatu. Jego masa zależy bowiem przede wszystkim od gramatury tkaniny konstrukcyjnej, czyli materiału wierzchniego.
Konstrukcyjne patenty
Przytoczone powyżej cechy predestynują opisywany typ materiałów do użytku w najcięższych warunkach klimatycznych i terenowych – przede wszystkim tam, gdzie wymagana jest wysoka wytrzymałość i relatywnie niska waga. Laminaty trójwarstwowe stosowane są w modelach ekspedycyjnych, kurtkach dla przewodników górskich i członków grup ratownictwa górskiego.
Poza nielicznymi wyjątkami raczej nie są to minimalistycznie wyposażone kurtki, co wpływa na ich względnie dużą wagę. Widać to szczególnie w porównaniu z superlekkimi modelami wykonanymi z laminatów 2,5L często traktowanymi jako kurtki zapasowe. W tym względzie wybijają się laminaty Gore-Tex Active shell, które mimo trójwarstwowej konstrukcji charkteryzuja sie wyjątkowo niska wagą. Jednocześnie, w odniesieniu do kurtek typu 3L producenci dążą do tego, aby użycie każdego detalu było w pełni uzasadnione.
Modele te posiadają zwykle wiele wyspecjalizowanych cech oraz nierzadko specyficzne kroje, które umożliwiają pełne wykorzystanie możliwości, które daje 3L.
Większość kurtek w tej klasie posiada zintegrowany kaptur o pełnej regulacji i wysokiej gardzie. Dodatkowo, niektóre konstrukcje posiadają przeciwwiatrową, perforowaną maskę wentylacyjną. Jako że modele oferowane w tym segmencie zazwyczaj mają kroje techniczne, kaptur jest wyposażony w daszek i przystosowany do współpracy z kaskiem.
Kolejnym strategicznym elementem wyposażenia są kieszenie. W zależności od potrzeb oprócz dwóch głównych kieszeni kurtki 3L posiadają także dwie kieszenie wewnętrzne i kieszeń na ramieniu lub kieszeń napoleońską na piersi. Zdarza się także, że producenci oferują dodatkowe kieszenie np. do transportu mokrych fok w czasie zjazdu (to oczywiście w modelach dedykowanych do zimowego użytku), wewnętrzną kieszeń na gogle, czy odrębną kieszeń na komórkę.
Standardem są ergonomiczne, anatomicznie profilowane rękawy. Większość kurtek ma również przedłużony tył. Projektanci nie boją się także wzmocnień wykonanych z cięższych materiałów; zdarza się jednak, że rezygnują z tego, gdy główny materiał kurtki jest wystarczająco solidny, a projektowany model ma być raczej całoroczny, a nie typowo ekspedycyjny. Tendencja ta jest wyraźne widoczna w modelach kolekcji letnich i w nowych konstrukcjach wykorzytującyh najnowsze zdobycze technologi materialowych.
Podobnie jak w technicznych modelach wykonanych z lekkich materiałów, większość konstrukcji 3L posiada rozwiązania ograniczające podnoszenie się krawędzi kurtki przy dalekich wysięgach rąk.
Ze względu na niezbyt restrykcyjne podejście do wagi końcowej produktu producenci mogą sobie pozwolić na dość swobodne rozwiązania w zakresie systemów wentylacyjnych. Często widzimy otwory wentylacyjne umieszczone pod pachami i zamykane zamkami bryzgoszczelnymi. Niektórzy producenci stosują także dodatkowe powierzchnie wentylacyjne przez wykorzystanie kieszeni.
Charakterystyczną cechą konstrukcyjną wielu modeli 3L jest pas przeciwśnieżny, dość często odpinany. Co prawda, zwiększa on wagę kurtki, ale jest niezastąpiony podczas jazdy na nartach czy torowania drogi w kopnym śniegu. Zapobiega także podwiewaniu kurtki.
Odchodząc nieco od cech konstrukcyjnych i wyposażenia kurtek trójwarstwowych, warto zwrócić uwagę na innowacje materiałowe stosowane w omawianej grupie produktów oraz na sposoby ich wykorzystania.
Producenci coraz częściej stosują wstawki z laminatów opartych na tkaninie zewnętrznej z dodatkiem włókien rozciągliwych. Rozwiązanie to najczęściej spotykamy w newralgicznych obszarach kurtki, narażonych na uszkodzenia lub decydujących o dobrym dopasowaniu produktu.
Dodatek włókien elastycznych wpływa na poprawę wytrzymałości mechanicznej materiału, jednak w niektórych konstrukcjach stosuje się dodatkowe zabezpieczenia. Wzmocnienia wykonywane są nie tylko z tkanin o większej gramaturze, stosuje się tu także laminowane panele oraz materiały ceramiczne. Zdarza się, że producenci łączą materiały typu 3L z lżejszymi laminatami typu 2,5L.
Membrany w laminatach trójwarstwowych
Wśród membran dotychczas prym wiodła najpopularniejszy w tym segmencie GORE-TEX® Pro Shell. Oddychalność w jego przypadku mierzona jest za pomocą parametru Ret i osiąga wartość poniżej 6 (a im ta wartość jest niższa, tym lepiej). Paroprzepuszczalność Pro Shella sięga 25 000 g/m2/24h, a wodoszczelność ponad 40 PSI (około 28 000 mm słupa wody).
W przyszłym sezonie zimowym laminat ten zostanie zastąpiony przez GORE-TEX® Pro. Laminat ten został zaprojektowany do aktywności w trudnych warunkach terenowych i pogodowych, przede wszystkim dla wspinaczy wysokogórskich, alpinistów i freeride’rów. Jak zapewnia producent, GORE-TEX® Pro jest przede wszystkim bardzo wytrzymały, wodoszczelny i od 10 do 28 proc. bardziej „oddychający” od GORE-TEX® Pro Shell.
Nowy laminat jest zbudowany z trzech warstw. Od wewnętrznej strony materiału jest to podszewka wykonana w technologii Gore Micro Grid Backer. Wewnątrz mamy membranę składającą się w 100 proc. z ePTFE. Od zewnątrz znajduje się materiał wierzchni, o gęstości włókna 40 lub więcej denierów.
Z produktów firmy Gore w technologii 3L używa się także membrany Gore-Tex Performance Shell. Jej osiągi są nieco słabsze i plasują się na poziomie od 8–13 Ret oraz wodoodporności 28 000 mm słupa wody.
Oprócz tych dwóch membran na rynku znajdziemy także produkty, na które wyłączność mają poszczególne marki. The North Face stosuje membranę HyVent 3L, zaś marka Direcalpine używa produktu firmy Toray – Dermizax ZR o wodoszczelności 20 000 mm H2O i oddychalności na poziomie 38 000 g/m2/24 h.
Mammut stosuje swoją własną membranę DRYtech Premium. W wersji trójwarstwowej jest ona laminowana z delikatną podszewką typu jersey oraz z poliestrowymi materiałami o gramaturze ok. 140 g/m2. DRYtech Premium charakteryzuje się wodoszczelnością 20 000 mm H2O i oddychalnością na poziomie 20 000 g/m2/24h. Istnieje także wersja stretch tego laminatu. Ze względu na zwiększoną gramaturę stretchu (170 g/m2) oddychalność laminatu spada w tym przypadku do poziomu 10 000 g/m2/24h.
Marka Milo opracowała z kolei tworzywa Aqautex 4-way Stretch 20 000/20 000 i Gelanots Ultralight Ripstop. Zbudowany z podszewki typu jersey oraz lekkiej tkaniny o wykończeniu ripstop, Gelanots charakteryzuje się wodoodpornością na poziomie 20 000 mm słupa wody i oddychalnością 20 000 g/m2/24h.
Podążając za trendem eco, marka Fjällräven stosuje własny laminat Eco Shell. Składa się on z membrany, której oddychalność to aż 17 000 g/m2/24h, a wodoszczelność – 30 000 mm H2O. Membrana ta nie zawiera PFC, a cały laminat złożony jest z tkanin poliestrowych i może być poddany recyklingowi.
Nie można również zapomnieć o membranie eVent stosowanej np. przez polską firmę HiMountain, czy brytyjską Montane. Jak podaje eVent, parametry laminatu w zależności od użytych materiałów mają oddychalność od 15,000 do 25,000 g/m2/24 H i od 3 do 5 RET.
Na koniec tego krótkiego przeglądu należy wspomnieć jeszcze o jednej z ciekawszych membran stosowanych w laminatach trójwarstwowych, a mianowicie o opracowanej przez SFTC (spółkę utworzoną przez szwajcarskiego Schoellera i Formosa Tafetta Co., FTC) membranie c_change.
Producenci specjalistycznych wariantów odzieży tego typu stosują w niej jeszcze wiele dodatkowych udogodnień i technologii; w tym tekście zawarto jednak charakterystykę najczęściej wybieranych rodzajów kurtek 3L. Nawet podstawowe modele osiągają bowiem dość wysoki pułap cenowy (ich koszt często przekracza 1,5 tys. złotych).
Artur Szachniewicz