W bieganiu trailowym, inaczej niż w pozostałych sportach outdoorowych, kurtkę bierzemy ze sobą raczej „na wszelki wypadek”. Pomijając biegi w wyziębiającym deszczu – ma ona za zadanie chronić nas przed wiatrem.
Kurtka do biegów górskich i przełajowych powinna doskonale oddychać i być wodoodporna. Przede wszystkim jednak musi mieć minimalne rozmiary i wagę – najczęściej nie nosi się jej w plecaku, lecz u pasa, przytroczoną lub schowaną do „nerki” na biodra. Ważny jest również krój, minimalistyczny i sprowadzony do niezbędnych elementów.
Membrana nie jest tutaj koniecznością – głównie dlatego, że ogranicza oddychalność, a jej obecność zwiększa wagę odzieży. Jednak podczas długich ultramaratonów wiele osób korzysta z odzieży membranowej, dlatego w poniższym tekście omówimy także modele tego typu.
Do czego ta kurtka?
Biegi trailowe to biegi odbywające się poza trasą, na szlaku, w terenie przełajowym. Dystanse wahają się od kilku do kilkunastu czy nawet kilkudziesięciu kilometrów. Biegi takie trwają też odpowiednio długo – kilka, albo i kilkanaście godzin, podczas których warunki pogodowe mogą się wielokrotnie zmieniać.
W czasie biegów górskich, czy też tych, których trasy prowadzą po otwartej przestrzeni poza terenami miejskimi, biegacz narażony jest przede wszystkim na wiatr, który potrafi skutecznie wychłodzić organizm – dlatego należy mieć ze sobą odzież wiatroszczelną.
Gdy wiatr ucichnie, a zza chmur wyjdzie piękne słońce, będziemy chcieli zwinąć kurtkę do małych rozmiarów i spakować ją do pasa biodrowego, „nerki” czy plecaka – powinna więc być mała i lekka.
Jeśli podczas treningu zacznie padać deszcz, zazwyczaj nie będziemy mieli się gdzie schować, a żeby wrócić do ciepłego i suchego miejsca, nierzadko będziemy musieli pokonać wiele kilometrów. I tu również z odsieczą powinna przyjść nasza wiatrówka. Dobrze dobrana kurtka pozwoli zachować energię, ciepło i – co nie mniej ważne – pozytywne nastawienie. Wiadomo, że posiadając odpowiedni ekwipunek, zdobędziemy się na większe wyzwania.
Nawet jeśli kurtka przemaka, to nie dzieje się to od razu, a ciepło i tak jest utrzymywane – zwłaszcza, że organizm podczas biegu wytwarza dużo energii. Żeby zachować odpowiedni komfort termiczny ciała, nie będziemy musieli biec szybciej, więc dzięki lekkiej kurtce z większą dokładnością zrealizujemy zamierzenia treningowe. To, że kurtka jest lekka i doskonale oddycha, wpływa również na utrzymanie właściwej termiki organizmu, który nie przegrzewa się, a my nie odwadniamy się przez nadmierne pocenie.
Oczywiście, w brzydką pogodę moglibyśmy po prostu zostać w domu, ale przecież nie o to tu chodzi. Wiatroszczelna kurtka daje biegaczowi poczucie bezpieczeństwa – pomimo, że jesteśmy daleko od cywilizacji, pogoda nie popsuje nam szyków. Możemy świadomie i swobodnie korzystać z wszelkich warunków outdoorowych.
Materiały – nylon i poliester
Materiały, których używa się do produkcji kurtek wiatroszczelnych, bardziej przypominają delikatną ceratę niż materiał, do którego mogliśmy przywyknąć w przypadku solidnych kurtek wierzchnich przeznaczonych do trekkingu.
Modele do biegów trailowych uszyte są najczęściej z jednowarstwowego, cienkiego materiału. Wiatroszczelność uzyskuje się w nich dzięki temu, że materiał został utkany z supercienkich włókien nylonowych lub poliestrowych (najczęściej 15 denierów, czasem nawet 10 i 7 denierów).
Kurtki trailowe te nie są w 100 proc. wiatroszczelne (taką właściwość mają tylko tkaniny membranowe), i bardzo dobrze – gdyż zwiększa to ich oddychalność. Jest ona drugim parametrem, na którym powinno nam zależeć w przypadku odzieży do aktywności aerobowych.
Aby dodatkowo poprawić oddychalność, w niektórych modelach po bokach kurtki stosuje się panele z cienkiej, dzianinowej siateczki (np. w modelu Trail Wind Hoody marki Marmot, czy Fast Wing III Jacket marki Salomon).
Inny pomysł miała baskijska marka Ternua, która w modelach takich jak Neuquen i Iguazu wszyła dwa zamki główne przedzielone siatką wentylacyjną – dzięki temu mamy trzy możliwości: albo szczelnie zapinany kurtkę, łącząc oba zamki, albo rozpinamy ją zupełnie, albo zapinamy kurtkę, zostawiając odsłoniętą wentylacyjną siateczkę między suwakami.
Kurtki wiatroszczelne najczęściej nie są wodoszczelne, ale też całkowita wodoszczelność nie jest parametrem wymaganym od tego typu odzieży. Za sprawą gęstego splotu tkaniny kurtki te są w umiarkowany sposób wodoodporne. Jeśli dodatkowo materiał pokryty został warstwą hydrofobową DWR – powinno to zapewnić nam ochronę przed roztapiającym się na kurtce śniegiem, lekką mżawką czy drobnym deszczem.
Wiatroszczelne materiały stosowane w opisywanych modelach kurtek są także bardzo lekkie i pakowne. Zdecydowanym liderem pod względem wagi jest model Ghost Whisperer Anorak marki Mountain Hardwear. Kurtka ta waży zaledwie 53 g – można ją bez problemu zmieścić w kieszeni.
Kluczem do sukcesu okazał się w tym przypadku innowacyjny materiał – Whisperer Ripstop o gęstości 7 na 10 denierów. Aby go stworzyć, marka współpracowała z jedynym zakładem tkackim zdolnym do wyprodukowania ekstremalnie cienkiej tkaniny nylonowej o wykończeniu ripstop, zbudowanej ze wzajemnie przeplatających się włókien o gęstości 7 denierów i 10 denierów.
Opracowano ją specjalnie dla wymagań ekstremalnego wspinacza – Ueliego Stecka, który podczas swoich superszybkich przejść wysokogórskich potrzebował jak najlżejszych śpiworów. Jak zapewnia Mountain Hardwear, nowy materiał wykorzystuje pojedyncze włókno przędzy, co pozwala na osiągnięcie niewiarygodnie niskiej wagi tkaniny (waży ona tylko 24 g/m2).
Pozostałe modele kurtek do biegania ważą około 100–130 g. Wagą powyżej 200 g (nawet do 350 g) charakteryzują się już kurtki membranowe.
Producenci stosują różnorodne materiały, i tak np. marka Arc’teryx szyje swoje kurtki z wiatroszczelnej, nylonowej tkaniny pokrytej warstwą DWR o nazwie Luminara, zaś np. Dynafit stosuje nylonowy materiał Vapourshell Ripstop.
Marmot natomiast w modelu Ether DriClime użył dwóch materiałów: zewnętrzny to wiatroszczelny i wodoodporny nylon pokryty warstwą DWR, zaś wewnętrzny to DriClime, którego głównym zadaniem jest zwiększenie parametrów odprowadzania wilgoci. Jest on także przyjemny dla skóry.
Marka Montane w modelach Featherlite Marathon Jacket oraz Featherlite Smock zastosowała wiatroodporny, pokryty warstwą DWR materiał nylonowy Pertex® Microlight Mini Rip-stop.
Jak więc widać, wśród surowców najczęściej spotyka się nylon i poliester. Ze względu na dużą delikatność tkanin stosowanych w kurtkach wiatroszczelnych dominuje tu splot ripstop, dzięki któremu materiał zyskuje na wytrzymałości. Oczywiście, kurtki tego typu i tak nie są zbyt wytrzymałe mechanicznie – ale, jak już zaznaczyliśmy, nie jest to ich najważniejsza cecha. Warto mieć na uwadze to, że zwiększona wytrzymałość materiału byłaby osiągnięta kosztem jego wagi i pakowności.
Na cięższe, długie biegi w wymagających warunkach atmosferycznych (głównie na ultramaratony) biegacze potrzebują zwiększonej ochrony – wtedy też sięgają po produkty membranowe.
Obecnie wśród topowych marek dominuje trójwarstwowy laminat Gore-Tex® Active Shell, stworzony właśnie z myślą o intensywnym wysiłku aerobowym. Materiał ten charakteryzuje się wysoką oddychalnością, wodo- i wiatroszczelnością. Jak na laminaty dostępne na rynku – jest też bardzo lekki.
Gore-Tex® Active Shell znajdziemy m.in. w modelu Velum marki Berghaus oraz w modelu Shirko Jacket marki Mammut. Innym laminatem stosowanym przez producentów jest Gore-Tex® Windstopper, który w 100 proc. ochroni nas przed wiatrem – w ten materiał wyposażone są np. kurtki marki Ternua.
Mountain Hardwear w modelu Hooded Effusion Jacket zastosował natomiast trójwarstwowy laminat DryQ.TM Action, zaś w AK Stormy Trail Jacket, modelu marki The North Face, znajdziemy 2,5-warstwowy HyVent Flash Dry.
Krój i konstrukcja
Od wiatrówek biegowych wymagamy lekkości i pakowności. Jak to osiągnąć? Oprócz samego materiału kurtki powinny mieć także jak najmniej zamków, szwów, kieszeni i wszelkich usztywnień materiału. Dlatego w najlżejszych modelach producenci rezygnują z większości udogodnień – dół kurtki czy kaptur (o ile kurtka w ogóle go posiada) nie są regulowane, a kieszonka (z której producenci również czasem rezygnują) nie jest wyposażona w suwak. Kurtki takie posiadają lekki i delikatny zamek główny lub zamek o długości ¾ (nieco rzadszy, występuje np. w Ghost Whisperer Anorak marki Mountain Hardwear).
Wśród ważnych aspektów kroju warto zwrócić uwagę na profilowane rękawy, które wygodnie układają się na rękach, nie krępują ruchu, a co ważniejsze – minimalizują ryzyko obtarcia skóry.
Tył kurtki może być wydłużony, ale nie jest to konieczne. Znajdziemy go jednak w modelach takich jak: Apex Lite Jacket marki The North Face, Squamish Hoody marki Arc’teryx czy Trail Wind Hoody marki Marmot.
Częściej może nam się jednak przydać regulacja w dole kurtki. Dzięki sznurogumce możemy dopasować ubranie do swoich wymiarów i ochronić się przed wiatrem, jeśli nasz model okaże się zbyt szeroki. Częstym rozwiązaniem wśród producentów wiatrówek jest jednak elastyczna gumka ukryta w lamówce i w mankietach.
Choć elastyczne mankiety nie ochronią nas w 100 proc. przed wiatrem, to jednak ważą mniej niż rzepy, które znacznie zwiększają ciężar kurtki. Nie bez znaczenia jest także fakt, że rzep przez częsty kontakt z cienkim materiałem z czasem mógłby osłabić delikatną tkaninę naszej kurtki. Poza tym dzięki temu, że mankiety są elastyczne, będziemy mogli po prostu podwinąć je na ręku, gdy zrobi się nam zbyt ciepło (unikając konieczności ciągłego zdejmowania i zakładania kurtki).
Regulację mankietów rzepami znajdziemy raczej w cięższych, membranowych modelach takich jak Velum Jacket marki Berghaus, Aphex PTX Jacket marki Dynafit czy Shirko Jacket marki Mammut.
Na inne rozwiązanie wpadła marka adidas, która wypuściła na rynek kurtkę Trail Riot Convertible Jacket W z odpinanymi rękawami (po ich odpięciu otrzymujemy wiatroodporną kamizelkę).
Dla dodatkowej ochrony przed wiatrem i chłodem niektórzy producenci stosują mankiety z otworami na kciuki; znajdziemy je np. w Fast Wing III Jacket marki Salomon i Escape Jacket marki Warmpeace.
Funkcję wentylacyjną i kontrolującą temperaturę spełnia również dwubiegunowy zamek, dość często stosowany w wiatrówkach i ułatwiający szybkie zakładanie i zdejmowanie kurtki. Znajdziemy go np. w modelach marki Montane. W wybranych modelach kurtek dodatkową wentylację zagwarantują nam również siatkowe kieszenie.
Oprócz usprawniania wentylacji całej warstwy powinny one służyć przede wszystkim do transportu niezbędnych podczas biegu przedmiotów, takich jak telefon komórkowy, batony żelowe czy klucze do mieszkania (choć do tego lepiej nadaje się kieszonka w getrach czy spodenkach).
Modele zupełnie minimalistyczne mają jedną kieszonkę na piersi lub na ramieniu, ewentualnie z tyłu, na dole pleców kurtki (np. Iguazu marki Ternua i Trail Riot Convertible Jacket W marki adidas). Modele bardziej górskie, o wszechstronnie outdoorowym przeznaczeniu, wyposażone są zwykle w dwie tradycyjnie rozmieszczone kieszenie boczne.
Kieszonki na ramieniu lub na piersi często pełnią także funkcję pokrowca do pakowania samej kurtki (pamiętajmy, że jeśli taka kieszeń zapinana jest na zamek, musi on być dwustronny, żeby dało się zapiąć tak powstałą „torebkę” po wywinięciu kieszeni na lewą stronę). Do własnej kieszeni chowają się m.in. modele: Ether DriClime marki Marmot, Houdini Jacket marki Patagonia, Incendo Jacket i Squamish Hoody marki Arc’teryx.
Jeśli kurtka nie pakuje się do własnej kieszeni, zazwyczaj wyposażona jest w mały woreczek kompresyjny, dzięki któremu po złożeniu wiatrówka może osiągnąć jeszcze mniejsze rozmiary, porównywalne np. do wielkości jabłka. W pokrowiec wyposażona jest m.in. Featherlite Marathon Jacket marki Montane czy Fly Jacket marki Warmpeace.
Pamiętajmy też, że zawsze przydaje się pętelka, dzięki której możemy kurtkę przytroczyć do pasa „nerki” biodrowej. Czasami (gdy będzie wiał naprawdę silny wiatr) nieoceniony okaże się także kaptur. W wiatrówkach zazwyczaj nie jest on regulowany, a jeśli już – to jedynie wokół twarzy.
Warto zwrócić uwagę również na elementy odblaskowe, dzięki którym będziemy dobrze widoczni – zwłaszcza w trudnych warunkach pogodowych.
Kurtki nie tylko do biegania
Choć tworząc opisywane modele, producenci mieli na uwadze przede wszystkim bieganie trailowe, kurtki te doskonale sprawdzą się także podczas jazdy na rowerze, intensywnych spacerów w warunkach outdoorowych, a nawet w trakcie górskich trekkingów. Użycie tego typu odzieży warunkuje jednak pogoda – wiatrówki stanowią dobrą ochronę przed wiatrem, ale niezbyt dobrze sprawdzą się w przypadku deszczu. Pamiętajmy też, że delikatny materiał kurtki nie zawsze wytrzyma kontakt z ciężkim plecakiem czy ostrymi krawędziami skały.
Niewątpliwie jednak wiatrówki należą do typu odzieży przydatnej w wielu sytuacjach. Lekka wiatroszczelna kurtka z powodzeniem zmieści się nawet w damskiej torebce podczas wietrznego spaceru po miejskim parku.
Artur Szachniewicz
Słowniczek:
Aerobowe (ćwiczenia, treningi): rodzaj wysiłku tlenowego o stałym ale niewielkim zaangażowaniu siły mięśni.
Biegi, bieganie trailowe: z ang. trail – ścieżka, szlak; biegi pozatrasowe, górskie i przełajowe odbywające się na dystansie od kilku do kilkunastu kilometrów.
Denier (D lub DEN): jednostka gęstości liniowej włókien syntetycznych. Włókno o długości 9000 m i masie 1 g ma gęstość 1 deniera. Jednostkę tę stosuje się jedynie dla włókien syntetycznych, ponieważ żadne naturalne włókna (z wyjątkiem jedwabiu) nie są ciągłe.
DWR: skrót od ang. Durable Water Repellency (trwałe odpychanie wody); metoda stałej impregnacji materiałów.
Hydrofobowość: skłonność cząsteczek chemicznych do odpychania od siebie cząsteczek wody. Środki hydrofobowe znalazły zastosowanie m.in. przy produkcji impregnatów oraz całkowicie wodoodpornych tkanin i materiałów (np. puchu hydrofobowego).
Laminat: rodzaj materiału powstałego w wyniku trwałego połączenia membrany z warstwami tkanin o odpowiednio dobranych właściwościach (np. wodoszczelności czy odporności mechanicznej); dzięki swojej budowie łączy właściwości kilku warstw odzieży.
Membrana: cienka, sprężysta powłoka o strukturze porowej nieprzepuszczająca cząsteczek wody, ale pozwalająca na swobodne przenikanie cząsteczek potu (mniejszych od kropli wody).
Oddychalność: zdolność materiału do transportowania na zewnątrz pary wydzielanej podczas pocenia się, mierzona w g/m2/24 h. Im wyższy parametr, tym wyższa odporność materiału.
Ripstop: splot z mocnej nitki o strukturze siatki powodujący, że materiał jest bardziej wytrzymały i odporny na rozdarcia. Dzięki splotowi typu ripstop powstała przypadkowo dziura w materiale nie poszerza się.
Wiatroszczelność: parametr odzieży służący do określani odporności na wiatr, mierzony w CFM (ang. Cubic Feet per Minute – stopach kwadratowych na minutę). Im niższy jest parametr, tym wyższa odporność materiału.
Wodoodporność: por. hydrofobowość.
Wodoszczelność: parametr odporności materiału na działanie cząsteczek wody mierzony w mm/m2(oznaczających nacisk słupa cieczy o wysokości 10 m na m2 tworzywa). Im wyższy parametr, tym wyższa odporność materiału.