Kije trekingowe w górach – nie zawsze zdrowe

Wbrew popularnemu przeświadczeniu, że dobrze jest korzystać z kijów trekkingowych, bo odciążają kolana, Komisja Medyczna Federacji Związków Alpinistycznych prezentuje swoje stanowisko, które nie jest tak jednoznaczne. Jak się okazuje, korzystanie z kijów oprócz swoich zalet ma również wady.

***

Używanie kijków trekkingowych w górach to sygnowany przez UIAA i sporządzony przez niezależną Komisję Medyczną dokument przedstawiający opinię ekspertów w sprawie korzystania z kijków trekkingowych podczas chodzenia. Autorem tekstu przeznaczonego w dużej mierze dla lekarzy i operatorów wypraw trekkingowych i ekspedycji, jest A. Koukoutsi, a polską wersję tekstu udostępnił Polski Związek Alpinizmu.

W niniejszym artykule prezentujemy najważniejsze wnioski wynikające z tego dokumentu.

Na podejściu z ciężkim plecakiem i w takich warunkach kije pomagają zachować równowagę (fot. outdoormagazyn.pl)

Prawidłowe korzystanie z kijów

Trekking z kijami może przynieść pozytywne efekty jeśli będziemy korzystać z nich prawidłowo. Komisja Medyczna UIAA zwraca uwagę na następujące kwestie:

kije muszą mieć regulację (kije teleskopowe),
rękojeść musi umożliwiać pewny chwyt,
kije powinny być stawiane “najbliżej linii upadku ciała”,
podczas trekkingu na dużej wysokości lub przy niskiej temperaturze kije nie powinny być za długie – dłonie powinny znajdować się poniżej stawów łokciowych. W przeciwnym wypadku może dojść do pogorszenia przepływu krwi i wychłodzenia palców.

Zalety kijów trekkingowych

Większość turystów zna zalety kijków trekkingowych, które w ewidentny sposób ułatwiają wchodzenie i schodzenie i zmniejszają obciążenie kręgosłupa oraz nóg. Komisja potwierdza następujące zalety chodzenia z kijami:

Jeśli kijki są używane prawidłowo (szczególnie przy schodzeniu), w ciągu jednej godziny marszu mogą zamortyzować kilka ton obciążenia wywieranego na dolną połowę ciała. Oprócz tego, przy dodatkowym obciążeniu kijki zmniejszają obciążenia wywierane na stawy kończyn dolnych i powodują, że przemarsze z plecakiem stają się bardziej komfortowe. Prowadzi to do znacznego odciążenia kręgosłupa i stawów, szczególnie w następujących sytuacjach:
1. podeszły wiek, nadmierna masa ciała,
2. istniejące schorzenia stawów i kręgosłupa (np. zmiany zwyrodnieniowe, dyskopatia),
3. noszenie dużych ładunków (np. w trakcie wypraw).
W trakcie używania kijków następuje poprawa poczucia równowagi. Związane z tym zwiększenie balansu statycznego może zmniejszyć ryzyko upadku i urazów w trakcie stania na niepewnym podłożu.
1. Ma to szczególne znaczenie przy pokonywaniu zaśnieżonych zboczy, przemarszu przez tereny podmokłe, przekraczaniu rzek i przy ograniczonej widoczności (mgła, noc),
2. w niektórych rejonach (np. Szkocja) kijki mogą służyć do badania bagnistego terenu – rozpoznanie twardego podłoża ułatwi przemarsz,
3. jeśli przy przekraczaniu rzeki kijek jest wykorzystywany jako “trzecia noga” po stronie ciała skierowanej w dół strumienia, poprawia równowagę i zwiększa bezpieczeństwo przejścia.
W trakcie transportu dodatkowych niewielkich ładunków kijki zmniejszają poczucie wysiłku fizycznego.
Stosowanie kijków na początku wysiłku sprzyja utrzymaniu niskiej częstości pracy serca. Zjawisko nie utrzymuje się długo z powodu zwiększenia aktywności mięśni kończyny górne – zjawisko to można wykorzystywać w celach treningowych.

Podejście z kijkami i plecakiem (fot. outdoormagazyn.pl)

Wady kijów trekkingowych

Panel 23 ekspertów z całego świata, zasiadających w Komisji Medycznej UIAA, zauważyło też następujące wady korzystania z kijków trekkingowych:

Nieprawidłowa technika: jeśli odległość między ciałem i kijkiem jest zbyt duża, nie tylko nie dochodzi do zmniejszenia obciążenia, ale może dojść do powstania znacznego momentu obrotowego. To może wpłynąć niekorzystnie na poczucie równowagi idącego.
Gorsze poczucie równowagi: długotrwałe używanie kijków może upośledzić poczucie równowagi i koordynacji. Z czasem zjawisko nasila się i może prowadzić do zaburzeń równowagi, szczególnie w trudnym terenie górskim, gdzie nie ma możliwości używania kijków (np. wąskie półki skalne, teren wspinaczkowy). W wyniku tego może dojść do wzrostu ryzyka urazu marszowego najczęstszego typu, tj. upadku, do którego dochodzi na skutek drobienia nogami lub potknięcia. W związku z tym, takie wypadki występują nawet pomimo stosowania kijków.
Osłabienie fizjologicznych mechanizmów ochronnych: bodźce w postaci dużego nacisku i obciążenia odgrywają ważną rolę w procesie odżywiania chrząstki stawowej, a także w kontekście treningu i utrzymania sprężystości “dopracowanej muskulatury”. Stałe używanie kijków trekkingowych osłabia te fizjologicznie ważne bodźce.
Wzrost części pracy serca z powodu większej aktywności mięśni kończyny górnej.

Jak chodzić prawidłowo i bez kijków?

Komisja wyraźnie zaznacza:

Generalnie, lepiej jest – z powodów ruchowo – fizjologicznych (układ proprioreceptorów) – aby osoby zdrowe nauczyły się i wykorzystywały chód sprężysty, bezpieczny i odciążający stawy, niewymagający wspomagania kijkami, zamiast stałego ich używania.

Powinniśmy więc chodzić za pomocą sprężystych i amortyzujących kroków tak długo, jak to możliwe, schodzić w dół małymi krokami z komfortową prędkością, bez zbiegania, skakania i skracania zakosów.

Eksperci zapewniają:

Postępowanie według powyższych zasad pozwala zdrowym piechurom i wspinaczom na unikanie dolegliwości ze strony stawów, nawet po dziesięcioleciach intensywnego chodzenia po górach.